بلاگرهای کتاب، ناشران و کتابفروشان هر یک سهمی از بازار فروش کتاب دارند؛ سوال این است که چه کسی بیشترین نفوذ را در تصمیم مخاطب دارد؟
به گزارش چاپ و نشر آنلاین به نقل از ایبنا، «بازی با کتاب»؛ از نقش‌های جدید بازیگران صحنه شبکه‌های اجتماعی، شناخته می‌شود که البته برخی این بازی را محرک و برخی این نقش‌آفرینی را مخرب بازار کتاب می‌دانند. با وجود دو دیدگاه مثبت و منفی، نکته اصلی، پذیرش این بازیگران در صحنه صنعت نشر، در نقش «بلاگرهای کتاب» از سوی فعالان و مخاطبان است.
بلاگرهای کتاب، با تولید محتوا، درباره یک کتاب کمتر شناخته شده، گاه می‌توانند بازار ناشر را متحول یا با محتوایی بی‌رمق، فضایی برای رقبای دیگر، بسازند. با توجه به اینکه بلاگرهای کتاب در محیطی جذاب و دلخواه نسلZ زیست می‌کنند؛ شاید آغازی باشد برای افول نقش کتابفروشان حرفه‌ای در معرفی و بازاریابی کتاب؛ البته مخالفان این دیدگاه، اتفاقاً بلاگرهای کتاب را دوست و همراه کتابفروشان می‌دانند. اما دیدگاه کتابفروشان نسبت به حضور و تاثیر بلاگرهای کتاب چیست و چگونه با آن‌ها تعامل می‌کنند؟
«دوست کتابفروش» داشته باشد
وحید تیموری، کتابفروش و مدیر نشر «قایق»، معتقد است؛ بلاگرهای واقعی کتاب باید سه ویژگی کلیدی داشته باشند: تخصص، شفافیت و تعامل با مخاطب. تخصص امکان نقد و معرفی صحیح کتاب را می‌دهد، شفافیت مشخص می‌کند که محتوا تبلیغاتی است یا نقد منصفانه و تعامل با مخاطب، رابطه مستقیم با خوانندگان ایجاد می‌کند. در مقابل، بلاگرنماها فاقد این ویژگی‌ها هستند و تنها به تبلیغات پولی می‌پردازند و مخاطب را گمراه می‌کنند.
مشتریان زیر ۳۵ سال بیشتر تحت تأثیربلاگرهای کتاب خرید می‌کنند، در حالی که افراد مسن‌تر به مشورت کتابفروش‌ها اعتماد دارند. تیموری تاکید دارد، هر خریدار کتاب باید یک «دوست کتابفروش» داشته باشد تا از خریدهای اشتباه جلوگیری شود.
مزیت بلاگرها، معرفی کتاب‌های کمتر شناخته‌شده و افزایش فروش است، اما معایب شامل هیجان‌زدگی مخاطب و تجربه منفی خرید در صورت غیرحرفه‌ای بودن بلاگرهاست. آینده تاثیرگذاری بلاگرها رو به افزایش است، به شرط رعایت اخلاق حرفه‌ای و نقد منصفانه.
کتابفروش‌ها هنوز اصلی‌ترین مشاوران کتاب‌اند
مجید تیموری، کارشناس بازار کتاب، درباره تأثیر بلاگرهای کتاب بر نشر ایران توضیح داد که این تأثیر طبیعی است اما عمدتاً روی کتاب‌های عمومی و ساده تمرکز دارند و آثار تخصصی، کمتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند. بلاگرهای موفق از خلاقیت و ابزارهای مدرن برای تولید محتوا بهره می‌برند و می‌توانند نقش مؤثری در ارتقای فروش کتاب ایفا کنند؛ درحالی که برخی بلاگرهای کتاب بدون استفاده از این ابزارها تأثیرگذاری مطلوب ندارند.
تیموری تاکید دارد که جریان معرفی کتاب در فضای مجازی باید موجب افزایش سطح مطالعه و آگاهی شود، در غیر این صورت، تبلیغات غیرحرفه‌ای و سوءاستفاده ناشران از بلاگرهای کتاب می‌تواند کتاب‌های فاقد کیفیت را معرفی کند و ذائقه مخاطبان را تحت تأثیر منفی قرار دهد. مشتریان زیر ۳۵ سال بیشتر تحت تأثیر بلاگرها خرید می‌کنند اما مشاوره کتابفروش‌ها هنوز نقش مهمی در خرید آگاهانه دارد.
وی همچنین به اهمیت تخصصی شدن بلاگرها اشاره کرد و گفت موفق‌ترین آن‌ها کسانی خواهند بود که در یک حوزه خاص به مرجع تبدیل شوند. بلاگرها می‌توانند ناشران کوچک را معرفی و فروش کتاب‌ها را افزایش دهند، اما تخفیف‌های غیرمتعارف و تبلیغات سطحی می‌تواند ارزش واقعی کتاب را کاهش دهد. آینده بازار نشر وابسته به استفاده صحیح از ابزارهای مدرن، بلاگرها، شبکه‌های اجتماعی و هوش مصنوعی است و نقد منصفانه بلاگرها می‌تواند انتخاب آگاهانه مخاطب را تضمین کند.
بلاگرها بازار کتاب را توسعه داده‌اند
بهزاد عبدی، شاعر، نویسنده و ناشر، درباره نقش بلاگرهای کتاب در گسترش فرهنگ مطالعه می‌گوید که آن‌ها توانسته‌اند دایره مخاطبان بازار کتاب را افزایش دهند و نام مترجم یا ناشر دیگر تعیین‌کننده اصلی انتخاب مخاطب نیست. بلاگرهای کتاب نه تنها بر سلیقه مطالعاتی نسل جوان تأثیر می‌گذارند، بلکه تصمیمات کتابفروشان در تهیه و معرفی کتاب‌ها را نیز شکل می‌دهند. کتاب‌هایی که مورد توجه بلاگرها قرار می‌گیرند، شانس بیشتری برای معرفی در قفسه‌ها و فروش پیدا می‌کنند، اما معرفی کتاب‌های ناموجود چالشی برای کتابفروشان ایجاد می‌کند. سامانه‌های چاپ براساس تقاضا (POD) تا حدودی این مشکل را کاهش داده‌اند.
عبدی تأکید می‌کند که بلاگرهای کتاب باید از تبلیغ کتاب‌های بی‌محتوا پرهیز کنند و نقد و تحلیل آگاهانه ارائه دهند. گرچه محتوای برخی بلاگرها سطحی است، حتی معرفی سطحی هم می‌تواند مخاطب جدیدی جذب کند. ژانرهای انگیزشی و توسعه فردی با کمک بلاگرها رشد یافته‌اند، در حالی که توجه به ادبیات کلاسیک و شعر کاهش یافته است.
وی همچنین یادآور شد که مخاطبان هوشیار، پس از آشنایی با معرفی بلاگر، به کتابفروش یا راهنمای مطالعه خود رجوع می‌کنند. عبدی معتقد است بلاگرها به جوانان اجازه می‌دهند با سلیقه خود مطالعه کنند و انتخاب آزاد داشته باشند، حتی اگر از آثار کلاسیک فاصله بگیرند، و این بخشی از تحولات طبیعی جهان نشر است.
صداقت؛ شرط اثرگذاری کتاب‌بلاگرها
ستاره واقفی، مدیر گروه کتاب‌های بزرگسال و خارجی فروشگاه‌های زنجیره‌ای بوکلند، درباره نقش بلاگرهای کتاب در بازار نشر توضیح می‌دهد که آن‌ها نه‌تنها در فروش مقطعی، بلکه در شکل‌دهی فرهنگ کتابخوانی نوین نیز تأثیرگذارند، به شرطی که صداقت و مسئولیت‌پذیری داشته باشند. بلاگرهای موفق با تحلیل و معرفی جذاب کتاب‌ها می‌توانند موجی از علاقه‌مندی ایجاد کرده و مخاطبان گسترده‌ای جذب کنند.
تأثیر بلاگرها بیشتر در فروش مقطعی محسوس است، اما معرفی تحلیلی و مستمر می‌تواند ماندگاری فروش و توجه مخاطب را افزایش دهد. تجربه‌ها نشان داده معرفی یک رمان توسط بلاگر پُرمخاطب، در کمتر از یک هفته باعث فروش تمام نسخه‌ها و افزایش ترافیک آنلاین شده است. پلتفرم‌های مختلف نقش متفاوت دارند؛ اینستاگرام برای معرفی بصری و فوری مؤثر است، یوتیوب برای تحلیل عمیق‌تر و مخاطبان جدی‌تر مناسب است و تلگرام بیشتر اطلاع‌رسانی و فروش مستقیم را پوشش می‌دهد.
بیشتر بخوانید: بساطگستران کتاب؛ از سد معبر تا عرضه آثار قاچاق و غیراخلاقی
بلاگر حرفه‌ای باید کتاب‌ها را مطالعه کرده، صادقانه نقد و معرفی کند، با مخاطب تعامل داشته باشد و سلیقه او را بشناسد. تاثیر بلاگرها بر سلیقه مشتریان مشهود است؛ ژانرهای روان‌شناسی، توسعه فردی و رمان‌های معاصر ترجمه‌شده با معرفی بلاگرها رشد یافته‌اند. بلاگرهای حرفه‌ای بخشی از فرهنگ کتابخوانی نوین هستند و مسئولیت فرهنگی و آگاهانه معرفی کتاب می‌تواند تأثیر مثبت آن‌ها را چند برابر کند.
مخاطب به بلاگرکتاب اعتماد دارد
محمداسماعیل عبادتی، مدیر اجرایی کتابفروشی «نوک مدادی»، درباره تأثیر بلاگرهای کتاب می‌گوید که فعالیت آن‌ها در فروشگاه‌های کتاب و فضای مجازی، به ویژه اینستاگرام، اثر قابل توجهی داشته است. معرفی یک کتاب از سوی بلاگر معتبر می‌تواند فروش چشمگیری ایجاد کند، هرچند برخی بلاگرها به معرفی کتاب‌های زرد و کم‌محتوا نیز می‌پردازند؛ با این حال، تأثیر بلاگرها در افزایش فروش غیرقابل انکار است و حتی بر روند انتخاب ناشران و تولید کتاب‌ها نیز اثر گذاشته است.
عبادتی تاکید می‌کند اعتماد مخاطبان به بلاگرها وابسته به سابقه، صداقت و تطابق سلیقه آن‌ها با مخاطب است. پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام، یوتیوب و تلگرام تحولات عظیمی در فروش کتاب ایجاد کرده‌اند؛ اینستاگرام به دلیل فضای بصری و تعاملی بیشترین اثرگذاری را دارد.
وی معتقد است بلاگر مؤثر باید کتاب‌ها را کامل مطالعه کرده و با صداقت و تحلیل، مخاطب را راهنمایی کند. معرفی کتاب‌های کم‌کیفیت یا خوانده‌نشده، اعتماد مخاطب را کاهش می‌دهد و باعث تبلیغات سطحی می‌شود. بلاگرهایی که کتاب‌ها را دقیق بررسی و معرفی می‌کنند، به فرهنگ کتابخوانی کمک کرده و مانع خرید آثار بی‌محتوا می‌شوند. عبادتی توصیه می‌کند پیش از معرفی هر کتاب، مطالعه کامل اثر ضروری است تا مخاطبان انتخابی آگاهانه و ارزشمند داشته باشند.
بلاگرها نباید مبلغ کتاب باشد
مجتبی به‌نشان، فعال حوزه کتاب، درباره نقش بلاگرهای کتاب در بازار نشر و کارکرد کتابفروشی‌ها می‌گوید که یکی از نیازهای مهم مخاطبان، راهنمایی در انتخاب کتاب است. پیش از این، کتابفروش‌ها این نقش را ایفا می‌کردند، اما با رشد فضای مجازی، بخشی از این راهنمایی‌ها اکنون ازسوی بلاگرها و فعالان کتاب در شبکه‌های اجتماعی انجام می‌شود. بلاگرها با تجربه شخصی و معرفی صادقانه کتاب‌ها، مخاطبان جدیدی به بازار کتاب جذب کرده و موجب استقبال بیشتر از آثار می‌شوند. برخی از بلاگرها حتی خود به نویسندگی روی آورده‌اند.
به‌نشان تأکید می‌کند که معرفی موفق کتاب وابسته به صداقت، دانش و تجربه شخصی بلاگر است و محتوای تبلیغاتی صرف نمی‌تواند اثرگذار باشد. فضای مجازی موجب همراهی سریع مخاطب و افزایش فروش آثار شده است، اما گاهی منجر به تولید محتوای زرد یا سطحی نیز می‌شود. مخاطبان حرفه‌ای بر اساس ذائقه خود و توصیه منتقدان کتاب خرید می‌کنند، اما مخاطبان عمومی بیشتر به آثار معرفی‌شده توسط بلاگرها اعتماد کرده و خرید می‌کنند.
وی معتقد است، همکاری دوستانه بین کتابفروشان، ناشران و بلاگرها، همراه با مسئولیت‌پذیری تولیدکنندگان محتوا، می‌تواند هم کیفیت معرفی کتاب را افزایش دهد و هم سطح آگاهی عمومی و فرهنگ کتابخوانی را ارتقاء دهد. معرفی موفق و باکیفیت کتاب، حتی آثار کلاسیک، ماندگاری طولانی‌مدت در بازار دارد.
کتاب‌بلاگرها؛ از مزایا تا چالش‌ها
پیام مصلح، مسئول فروش نشر «خوب» و «مون»، درباره نقش بلاگرهای کتاب در بازار نشر و کتابفروشی‌ها می‌گوید ورود بلاگرها هم مزایا و هم چالش‌هایی دارد. او معتقد است صنعت نشر ایران نیازمند نوآوری و به‌روزرسانی است و استفاده هوشمندانه از بلاگرها می‌تواند در این مسیر مؤثر باشد. بلاگرها با معرفی کتاب‌ها، به‌ویژه در قالب کمپین‌های منظم و گروهی، موجب افزایش تقاضا و حضور کتاب‌ها در ویترین فروشگاه‌ها می‌شوند و برخی آثار ترند بازار حاصل همین همکاری‌ها هستند.
مصلح تأکید می‌کند گرایش بلاگرها براساس تحولات اجتماعی و علاقه‌مندی مخاطبان تغییر می‌کند، اما داستان و روایت‌های داستانی همچنان اصلی‌ترین محتوای مورد توجه‌اند. کیفیت معرفی کتاب برای کتابفروشان اهمیت دارد و فروش مستقیم با تخفیف‌های قابل توجه، گاهی چالش ایجاد می‌کند. او معتقد است کتابفروشی نهادی است که از طریق گفت‌وگو و مشاوره تخصصی، انتخاب آگاهانه کتاب را برای مخاطب ممکن می‌سازد، در حالی که بلاگرها طیف وسیعی از مخاطبان را جذب می‌کنند و افرادی که کمتر کتاب می‌خوانند را به مطالعه ترغیب می‌کنند.
مصلح تأکید دارد کتابفروش‌ها نباید بلاگرها را تهدید ببینند بلکه آن‌ها را فرصت همکاری و جریان‌سازی فرهنگی بدانند. بهره‌گیری آگاهانه و مسئولانه از بلاگرها، همراه با تعامل سازنده میان ناشران، کتابفروشان و فعالان فضای مجازی، می‌تواند صنعت نشر ایران را به سمت رشد و توسعه هدایت کند.
تاثیر قطعی بلاگرها بر اقتصاد نشر
علی حاجی‌تقی، مدیر انتشارات و فروشگاه کتاب ارمغان طوبی، در گفت‌وگو با ایبنا به نقش روزافزون بلاگرهای کتاب در بازار نشر و کتابفروشی‌ها اشاره کرد و تأکید کرد که توسعه دیجیتال مارکتینگ موجب شده بلاگرها به یکی از عوامل مؤثر در هر حوزه‌ای تبدیل شوند و عرصه کتاب نیز از این قاعده مستثنی نیست.
او گفت که تأثیر بلاگرها بر فروش کتاب و اقتصاد نشر قطعی است؛ معرفی یک کتاب توسط بلاگر شناخته‌شده می‌تواند تقاضا را در کتابفروشی‌ها به‌طور قابل توجهی افزایش دهد. حاجی‌تقی بلاگرها را به دو گروه تقسیم کرد: گروهی اهل مطالعه و پژوهش که کتاب‌های با محتوای غنی معرفی می‌کنند و گروهی اقتصادی که بدون توجه به کیفیت، کتاب‌های کم‌محتوا یا حتی نوشته خودشان را تبلیغ می‌کنند، هرچند این آثار گاهی با استقبال مواجه می‌شوند.
وی همچنین به گرایش بلاگرها و مخاطبان پرمشغله به کتاب‌های مینیمال و خلاصه اشاره کرد. حاجی‌تقی تأکید کرد که تعامل هوشمندانه ناشران و کتابفروشان با بلاگرها می‌تواند رونق بازار را افزایش دهد، به شرط آنکه بلاگرها از تبلیغ صرفاً اقتصادی پرهیز کرده، اهل مطالعه باشند و با نویسندگان و مخاطبان تعامل واقعی داشته باشند تا فرهنگ کتابخوانی تقویت شود و فضای دیجیتال به مسیر سازنده‌ای در بازار کتاب تبدیل شود.
ظرفیت بلاگرهای کتاب برای اثرگذاری بر بازار
امیرعلی ستوده، فعال حوزه نشر، تأکید دارد که بلاگرهای کتاب نقش تعیین‌کننده‌ای در انتخاب و خرید کتاب ازسوی مخاطبان دارند و تأثیر آن‌ها انکارناپذیر است. او توضیح می‌دهد که در کتابفروشی‌های مدرن، بخش‌هایی به نام «جزیره» شکل گرفته که مخاطب بدون تعامل با کتابفروش، کتاب‌هایی را انتخاب می‌کند که از قبل ازسوی بلاگرهای کتاب معرفی شده‌اند. ستوده یادآور شد که پیش از ظهور شبکه‌های اجتماعی و بلاگرهای کتاب، انتخاب مخاطبان بیشتر از طریق گفت‌وگو با کتابفروش شکل می‌گرفت، اما امروزه بلاگرها بخش مهمی از این فرآیند هستند.
وی افزود که کتاب‌های مرتبط با زندگی روزمره، روان‌شناسی کاربردی و مسائل عملی همیشه پرطرفدار بوده‌اند و جزیره‌های کتابفروشی نیز عمدتاً شامل همین آثار هستند. نقش بلاگرها در تصمیم‌گیری ناشران برای چاپ کتاب‌ها نیز مشهود است، به ویژه برای ناشرانی که به دنبال چاپ آثار با شمارگان زیاد و پاسخ به نیاز بازار هستند.
ستوده درباره آموزش بلاگرها گفت که برگزاری دوره‌های رسمی برای آن‌ها دشوار است، زیرا ذات این فضا با آموزش رسمی سازگار نیست؛ با این حال، بلاگرهای متخصص در حوزه‌های ادبیات، فلسفه یا روان‌شناسی می‌توانند بسیار تأثیرگذار باشند و حتی زمینه‌ساز موفقیت کتاب‌ها تا چاپ‌های متعدد شوند. او تأکید دارد که ظرفیت بلاگرها برای ترویج کتابخوانی بالاست و موفقیت آن به ذائقه مخاطبان و تعامل دوسویه بین بلاگر و دنبال‌کنندگان بستگی دارد.
