یک فعال حوزه چاپ معتقد است؛ با ورود فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، چاپ الکترونیکی و شخصی‌سازی انبوه، صنعت چاپ در حال پوست‌اندازی است و باید منتظر اتفاق‌های جالبی در این حوزه بود.
محمدرضا مهدی‌زاده، مدیر ارشد بازاریابی و فروش صنعت چاپ: وقتی واژه «چاپ» به گوش می‌رسد، نخستین تصویری که در ذهن بسیاری شکل می‌گیرد، کتاب‌ها، روزنامه‌ها یا برگه‌های تبلیغاتی است. این تصور گرچه نادرست نیست اما تنها بخش کوچکی از واقعیت بزرگتری به نام «صنعت چاپ» را نشان می‌دهد. در حقیقت، چاپ صنعتی یکی از ستون‌های بنیادین اقتصاد جهانی امروز است؛ صنعتی چندوجهی، پیچیده و متنوع که نه‌تنها نقش مهمی در تولید محتواهای فیزیکی ایفا می‌کند؛ بلکه ارتباط تنگاتنگی با زنجیره‌های تأمین، بسته‌بندی، تبلیغات، پزشکی، مد و حتی فناوری‌های نوظهور دارد.
در جهانی که روزبه‌روز دیجیتالی‌تر می‌شود، ممکن است این پرسش به ذهن خطور کند که آیا هنوز هم چاپ جایگاهی دارد؟ پاسخ این پرسش نه‌تنها مثبت است؛ بلکه شواهد نشان می‌دهد صنعت چاپ نه‌تنها زنده، بلکه در حال بازتعریف نقش خود از طریق فناوری‌های نو، مواد جدید و کاربردهای غیرمنتظره است. برای درک عمق و گستره‌ی این صنعت، ابتدا باید با فرآیندهای مختلف چاپ و گستره متریال‌هایی که روی آن‌ها چاپ انجام می‌شود آشنا شویم.
فرآیندهای مختلف چاپ در صنعت
صنعت چاپ دارای طیف گسترده‌ای از فناوری‌ها و فرآیندهای فنی است که بسته به نوع کاربرد، نوع زیرلایه، حجم تولید و کیفیت موردنیاز انتخاب می‌شوند. در ادامه برخی از مهم‌ترین فرآیندهای چاپی صنعتی را مرور می‌کنیم:
- چاپ افست (Offset): رایج‌ترین روش برای چاپ‌های با تیراژ بالا مانند مجلات، بروشورها و بسته‌بندی‌های کارتنی. این روش مبتنی بر سیستم لیتوگرافی و انتقال مرکب از زینک به سطح چاپی است.
- فلکسوگرافی (Flexography): گزینه‌ای محبوب برای چاپ روی مواد بسته‌بندی منعطف مانند فیلم‌های پلاستیکی، لیبل‌ها و بسته‌بندی‌های مواد غذایی. این روش به‌دلیل سرعت بالا و سازگاری با سطوح ناصاف شناخته می‌شود.
- هلیوگراور یا روتوگراور (Rotogravure): روشی گران‌تر اما بسیار دقیق که برای چاپ با کیفیت بالا روی مجلات لوکس، بسته‌بندی‌های خاص و دکورهای صنعتی کاربرد دارد.
- سیلک‌اسکرین یا چاپ مشبک (Screen Printing): تکنیکی انعطاف‌پذیر برای چاپ روی سطوح متنوع، از پارچه گرفته تا شیشه و چوب که کاربرد آن در دنیای مد، هنر و تبلیغات زیاد است.
- جوهر افشان صنعتی (Industrial Inkjet): مناسب برای چاپ‌های شخصی‌سازی‌شده، متغیر و کوتاه‌تیراژ، به‌ویژه در لیبل‌سازی، چاپ بسته‌بندی دیجیتال و چاپ داده‌های متغیر.
- چاپ دیجیتال مبتنی بر تونر (Toner-based): بیشتر در چاپ دیجیتال اداری، کتاب‌های سفارشی، چاپ تجاری کوتاه‌تیراژ و برخی کاربردهای هنری استفاده می‌شود.
- تامپوگرافی (Pad Printing): گزینه‌ای منحصربه‌فرد برای چاپ روی اشیای سه‌بعدی، نامنظم و کوچک، مانند قطعات الکترونیکی، خودکار، قطعات خودرو و غیره.
- چاپ انتقال حرارتی (Thermal Transfer): فرآیندی رایج برای تولید لیبل‌های مقاوم و چاپ اطلاعات سریالی روی بسته‌ها.
- چاپ سه‌بعدی (3D Printing): انقلابی در تولید افزودنی که فراتر از چاپ دوبعدی رفته و امکان ساخت اشیاء فیزیکی از صفر را فراهم می‌کند، از نمونه‌سازی صنعتی تا پزشکی و معماری.
تنوع زیرلایه‌ها: از کاغذ تا پوست انسان
یکی از ویژگی‌های شگفت‌انگیز صنعت چاپ، توانایی آن در کار با انواع بسیار گسترده‌ای از مواد است. برخلاف گذشته که چاپ محدود به کاغذ بود، امروز زیرلایه‌هایی چون پلاستیک، فلز، شیشه، سرامیک، پارچه، چوب، چرم، مقوا، فیلم‌های پلیمری، مواد غذایی و حتی پوست انسان (در چاپ‌های موقتی یا کاربردهای پزشکی) به‌کار گرفته می‌شوند.
بیشتر بخوانید: آسیب‌های چاپخانه‌داران و اهالی صنعت چاپ از حملات رژیم صیهونیستی
این تنوع باعث شده تا چاپ در حوزه‌هایی مانند بسته‌بندی هوشمند، طراحی داخلی، پوشاک سفارشی، تبلیغات محیطی، مدارات الکترونیکی چاپی (Printed Electronics)، برچسب‌های RFID، تزئینات خودرو، تابلوهای شهری، چاپ پزشکی و بسیاری زمینه‌های دیگر نقشی حیاتی داشته باشد.
نقش اقتصادی و فرهنگی صنعت چاپ
براساس آمارهای معتبر جهانی، صنعت چاپ سالانه صدها میلیارد دلار گردش مالی ایجاد می‌کند و میلیون‌ها شغل در سرتاسر جهان به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم با این صنعت گره خورده است. چاپ به‌عنوان بخش پیونددهنده‌ای میان تولیدکننده و مصرف‌کننده عمل می‌کند: از بسته‌بندی‌های برنددار که هویت محصول را شکل می‌دهند، تا تبلیغات چاپی که تصمیمات خرید را هدایت می‌کنند. حتی در عصر دیجیتال، چاپ همچنان از مزایایی همچون تأثیرگذاری حسی، ماندگاری، قابلیت لمس، تمرکز مخاطب و اعتمادپذیری برخوردار است؛ مزایایی که رسانه‌های دیجیتال به‌سختی قادر به شبیه‌سازی آن‌ها هستند.
و آینده چاپ: پیوند سنت و فناوری
با ورود فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، چاپ الکترونیکی و شخصی‌سازی انبوه، صنعت چاپ در حال پوست‌اندازی است و باید منتظر اتفاق‌های جالبی در این حوزه بود.
منبع: ایبنا
