آیین اختتامیه یازدهمین نکوداشت هفته علوم و فناوری چاپ ایران دوشنبه (۱۷ شهریورماه) با حضور جمعی از متخصصان، فعالان صنعت چاپ، دانشگاهیان و مسئولان توسط انجمن علمی فناوری چاپ ایران در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد و شرکت کنندگان در سمینار فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار خواستار جایگزینی اسکناس پلیمری به جای پول کاغذی همزمان با حذف چهار صفر از پول ملی شدند.
به گزارش چاپ و نشر آنلاین، محمد بیطرفان، رئیس انجمن علمی فناوری چاپ ایران در سمینار علمی و تخصصی «فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار» که در دانشگاه شهید بهشتی تهران برگزار شد، خواستار جایگزینی اسکناس پلیمری به جای پول کاغذی شد و اظهار کرد: یکی از اقدامات ویژه و نوآورانه انجمن، طرح موضوع حذف چهار صفر و بحث تولید و جایگزینی اسکناس‌های پلیمری به جای پول کاغذی است چرا که اسکناس پلیمری باعث تقویت برندملی ایران می شود.
به گفته وی، نشست علمی و تخصصی «فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرایند چاپ اسکناس و اوراق بهادار» امروز با حضور متخصصان و فعالان علمی و دانشگاهی پیرامون همین موضوع برگزار شده است، چرا که موضوع تقویت اعتبار پول ملی یک بحث سراسری است و نماد برند کشورمان ایران است.
بیطرفان با تأکید بر اینکه برند ملی مورد اشاره و تأکید همه مسئولان و صاحب نظران و دلسوزان کشورمان ایران است خاطرنشان کرد: امیدواریم بتوانیم با تأکید بر موضوع برندینگ، شکوه و جلال ایران را به جهان یادآوری کنیم و برای اعتلای برند و نام ملی کشور بیش از گذشته تلاش کنیم.
رئیس انجمن علمی فناوری چاپ ایران، با اشاره به مزایای اسکناس‌های پلیمری و استفاده آن در کشور های مختلف در سمینار علمی و تخصصی «فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار» اظهار کرد: امنیت بالا در برابر جعل، یکی از مزایای این اسکناس هاست، این اسکناس‌ها دارای ویژگی‌های امنیتی پیچیده‌ای مانند پنجره شفاف، هولوگرام و چاپ مخصوص هستند. همچنین دوام بیشتر و صرفه‌جویی در هزینه‌ها ویزگی دیگر آن است و از سوی دیگر اسکناس‌های پلیمری به طور متوسط ۲.۵ برابر بیشتر از اسکناس‌های کاغذی عمر می‌کنند که هزینه‌های چاپ و جایگزینی را کاهش می‌دهد.
رواج اسکناس پلیمری در کشور های مختلف جهان
در سمینار علمی و تخصصی «فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار» که در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد، موضوعات مهمی همچون لزوم تولید اسکناس پلیمری به جای پول کاغذی، برندینگ ملی، فناوری تولید اسکناس‌های پلیمری، جایگاه هویت ملی در طراحی و امنیت پول و نقش پرچم و بسته‌بندی در تصویرسازی جهانی ایران، مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
محمود طائل کارشناس و مدرس دوره های چاپ امنیتی و اوراق بهادار بانک مرکزی در سمینار علمی و تخصصی «فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار» گفت: کشور استرالیا بهترین اسکناس‌های پلیمری را دارد. اسکناس‌های پلیمری برای ایجاد پولی ایمن و مطمئن ابداع شدند و اولین کشوری که به این سمت رفت، استرالیا بود. این راه‌حل برای مقابله با پول‌های جعلی در نظر گرفته شد.
وی در سمینار علمی و تخصصی ” فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار”افزود: برخلاف گذشته که چاپ نقش اصلی را ایفا می‌کرد، امروزه مواد و تکنولوژی‌های هولوگرامی اهمیت ویژه‌ای دارند. علم توانسته است اختلاف چشمگیری میان جاعلان و سیستم پولی ایجاد کند. اسکناس‌های پلیمری روی نوعی پلاستیک خاص چاپ می‌شوند و استفاده از پلیمر امکان گنجاندن ویژگی‌های گوناگون را فراهم می‌کند. ماده اصلی به‌کاررفته در این اسکناس‌ها پلی‌پروپیلن است.
طائل تصریح کرد: در سال ۲۰۲۳ تعداد کشورهایی که از اسکناس پلیمری استفاده می‌کنند به ۵۷ کشور رسیده است. این اسکناس‌ها منجر به حفظ اعتماد عمومی، ایجاد پارامترهای امنیتی جدید، کاهش انتقال میکروب‌ها و افزایش مقاومت در برابر شرایط سخت آب و هوایی و پارگی می‌شوند. همچنین clear window یا پنجره شفاف موجود در این اسکناس‌ها جعل را تقریباً غیرممکن می‌کند.
به گفته وی، سری دوم اسکناس‌ها در استرالیا که در سال ۲۰۱۶ چاپ شدند، ویژگی‌های امنیتی کامل‌تری نسبت به نمونه‌های قبلی دارند. پنجره شفاف آن‌ها بزرگ‌تر بوده و هولوگرام‌ها و دیگر عناصر امنیتی متنوعی روی آن تعبیه شده است.
کاهش هزینه‌ها و فرآیند تولید اسکناس‌های پلیمری
فرید بلوریه، مدیر راهبردی شرکت ایران روتاتیو نیز در سمینار علمی و تخصصی «فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار» بیان کرد: هم‌اکنون ۴۵ کشور در جهان از اسکناس پلیمری استفاده می‌کنند و انتظار می‌رود ۲۰ کشور دیگر نیز به این تعداد اضافه شوند. اسکناس‌های پلیمری از سال ۱۹۶۸ در استرالیا مورد استفاده قرار گرفته‌اند و دوام زیادی دارند و هزینه‌های تولید را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهند.
وی توضیح داد: در اسکناس پلیمری، فیلم پروپیلن از دو سمت کشیده می‌شود و محصولی شفاف تولید می‌کند که در برابر آب و مواد شیمیایی مقاوم است. این امر باعث افزایش عمر اسکناس و کاهش هزینه‌های تولید می‌شود.
بلوریه در ادامه سمینار علمی و تخصصی «فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار» افزود: در فرآیند تولید، گرانول ذوب می‌شود و با تکنیک‌های casting یا bubble وارد مرحله coating می‌شود. سپس چاپ افست و اینتاگلیو (چاپ برجسته) صورت می‌گیرد و در نهایت عملیات برش و بازرسی انجام می‌شود. این اسکناس‌ها پس از پایان عمر مصرفی کاملاً قابل بازیافت هستند.
نقش فناوری‌های چاپ در امنیت اسکناس
علی ظریف، مدیر ارشد پروژه‌های شرکت ایران روتاتیو در سمینار علمی و تخصصی «فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار» اظهار کرد: تکنولوژی‌های مختلفی در تولید اسکناس‌های پلیمری دخیل هستند. چاپ فلکسو امکان ایجاد clear window را فراهم می‌کند، چاپ اینتاگلیو برای برجستگی، چاپ افست برای جزئیات اصلی، چاپ اسکرین برای لایه‌های امنیتی و چاپ لترپرس برای شماره‌گذاری استفاده می‌شوند.
وی در سمینار علمی و تخصصی ” فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار”با اشاره به ابزارهای OVD گفت: این ابزارها ویژگی‌های خاصی به اسکناس می‌بخشند. همچنین پنجره مرکب قابلیت ایجاد تصاویر بی‌نهایت در هولوگرام‌ها را فراهم می‌کند. استفاده از مرکب‌های متالیک، تصاویر سایه‌ای و دیگر عناصر امنیتی، امکان جعل را به‌شدت کاهش می‌دهند.
ضرورت تقویت پژوهش و فناوری در حوزه اسکناس پلیمری
علی‌اکبر یوسفی، نایب رئیس انجمن علوم و فناوری چاپ ایران و رئیس سابق پژوهشگاه پلیمر در سمینار علمی و تخصصی «فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار» گفت: جعل اسکناس در ایران نیز رخ داده است. در استرالیا این معضل به‌قدری جدی بود که مجرمان به اعدام محکوم می‌شدند.
بیشتر بخوانید: موزه صنعت چاپ روایت سیر تحول چاپ از سنگی تا دیجیتال
وی افزود: پلی‌پروپیلن خاصی می‌تواند برای تولید اسکناس پلیمری استفاده شود. در طیف IR این اسکناس‌ها گروه‌های کربونیل مشاهده می‌شوند که نشان‌دهنده وجود گروه‌های عاملی است. همچنین استاندارد ISO8296 برای تأیید این پلیمر به‌کار می‌رود.
یوسفی در ادامه سمینار علمی و تخصصی «فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار» داد: پژوهش‌های ما در پژوهشگاه پلیمر نشان داده است که این اسکناس‌ها مقاومت بالاتری از اسکناس‌های کاغذی دارند. نمونه‌های آزمایشگاهی تولید شده و به بانک مرکزی پیشنهاد شده‌اند و امیدواریم در آینده به نتیجه برسند.
نگاه علمی به تولید اسکناس پلیمری
عباس رضایی، استاد شیمی دانشگاه شهید بهشتی در سمینار علمی و تخصصی «فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار» اظهار داشت: اسکناس‌های پلیمری مزایای زیادی دارند؛ از جمله مقاومت بالا، جعل دشوارتر، کاهش انتقال بیماری و کاهش هزینه‌های تولید.
وی گفت: چاپ در اسکناس‌های پلیمری در دمای ۱۳۰ درجه انجام می‌شود، در حالی که چاپ لیزری در ایران در دمای ۲۰۰ درجه صورت می‌گیرد و باعث ذوب و سوختن اسکناس می‌شود. به همین دلیل باید شرایط تولید به‌طور ویژه فراهم شود.
وی در سمینار علمی و تخصصی «فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار» افزود: تولید گرانول، فیلم، سیلندر و در نهایت چاپ روی فیلم مراحل اصلی فرآیند تولید هستند. ما در دوره ریاست قبلی بانک مرکزی نمونه‌های اولیه را تولید و ارائه کردیم اما به دلیل ذهنیت منفی نسبت به کارایی اسکناس‌های پلیمری، این طرح به نتیجه نرسید.
جایگاه رنگ، مرکب و هوش مصنوعی در صنعت چاپ
محمدرضا مهدیزاده در ادامه سمینار علمی و تخصصی «فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار» گفت: هر طراحی با RGB آغاز می‌شود و استانداردهای رنگی در چاپ افست تغییر یافته‌اند. در چاپ افست، فیزیک نور تعیین‌کننده است. سه شاخص Lab برای کنترل رنگ مورد استفاده قرار می‌گیرند و عدد دلتا E نتایج نهایی را مشخص می‌کند.
این فعال حوزه چاپ و بسته بندی افزود: سه نوآوری کنترلی جدید شامل اتوماسیون لحظه‌ای کنترل رنگ، اسکنر این‌لاین و سیستم حلقه بسته pdf-to-print به صنعت چاپ اضافه شده است. هوش مصنوعی نیز به پیش‌بینی خطاها، کاهش ضایعات و افزایش تکرارپذیری کمک می‌کند.
پیوند اسکناس پلیمری با برند ملی ایران
فلسطین یاوری‌نژاد، عضو اندیشکده مطالعات راهبردی برند ایران در سمینار علمی و تخصصی «فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار» تأکید کرد: اسکناس بخشی از هویت ملی و برند ملی هر کشور است. استفاده از فناوری‌های نو برای بهبود کیفیت و ارتقای سطح اسکناس اهمیت ویژه‌ای دارد.
وی در سمینار علمی و تخصصی «فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار» افزود: هوش مصنوعی می‌تواند در کشف جعل، رهگیری توزیع اسکناس‌ها و تحلیل داده‌های امنیتی نقشی کلیدی ایفا کند. مزایای این فناوری شامل افزایش اعتماد عمومی، تقویت اعتبار بین‌المللی، صرفه‌جویی اقتصادی و تقویت دیپلماسی است.
پرچم؛ نماد دیرپای هویت ملی
شهاب عباسپور، متخصص برندینگ و چاپ پرچم، گفت: هویت ملی مجموعه‌ای از تاریخ، زبان و فرهنگ است و پرچم قدیمی‌ترین و مهم‌ترین نماد آن محسوب می‌شود. پرچم و برندینگ ملی به معنای ایجاد تصویری قدرتمند از کشور است.
وی در سمینار علمی و تخصصی«فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار» که توسط انجمن علمی فناوری چای ایران در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد، افزود: پرچم تنها یک پارچه رنگی نیست، بلکه ابزاری برای وحدت ملی است. باید نمادهای کشور خود را برجسته و به جهان معرفی کنیم تا با دیدن پرچم ایران، افتخارات ملی به یاد آورده شوند.
تجربه شخصی‌سازی در حوزه بانکداری
کریم جعفری در پایان این نشست اظهار کرد: ما از ده سال پیش وارد حوزه چاپ و شخصی‌سازی کارت‌های بانکی شدیم و با مشکلاتی چون تولید پاکت‌های پنجره‌دار در تیراژ بالا مواجه بودیم.
وی در ادامه سمینار علمی و تخصصی «فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار» داد: با ورود به حوزه نئوبانک‌ها، برندینگ نقش کلیدی ایفا کرد. نمونه بارز آن بلوبانک است که با تمرکز بر برندینگ و بسته‌بندی توانست از رقبا پیشی بگیرد. پس از موفقیت بلو، دیگر بانک‌ها نیز وارد این عرصه شدند اما به موفقیت مشابهی نرسیدند.
جعفری در سمینار علمی و تخصصی «فناوری های نوین در صنعت چاپ و بهینه سازی فرآیند چاپ اسکناس و اوراق بهادار» تأکید کرد: رشد تقاضای بسته‌بندی خلاقانه فرصت‌های بین‌رشته‌ای بسیاری برای دانشجویان فراهم کرده است تا بتوانند در حوزه‌های مختلف طراحی، مهندسی و چاپ ایده‌های نوآورانه خود را ارائه کنند.
گفتنی است، آیین اختتامیه یازدهمین نکوداشت هفته علوم و فناوری چاپ ایران توسط انجمن علمی فناوری چاپ ایران در حالی در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد که این رویداد مهم علمی و فناوری با استقبال پرشور دست اندرکاران و اهالی صنعت چاپ و نیز مسئولان دولتی و صنوف و اتحادیه های صنعت چاپ روبرو شد.
