آخرین حلقه نشر، اصلی‌ترین بازیگر بازار کتاب شناخته می‌شود که چرخ اقتصادش در دست‌اندازها و ناملایماتِ ناترازی انرژی در تابستان‌ها و حالا تبعات اجتماعی جنگ تاب‌آوری اهل نشر و کتابفروشان را در آزمون دشواری قرار داده است.
فاطمه میرزاجعفری: مسئله کتابفروشی‌ها؛ گزاره آشنایی برای فعالان و سیاست‌گذاران صنعت کتاب است. آخرین حلقه نشر، اصلی‌ترین بازیگر بازار کتاب شناخته می‌شود که چرخ اقتصادش در دست‌اندازها و ناملایمات کم‌فروغی دخل، آسیب‌های کهنه‌های را تحمل می‌کند. حمایت از کتابفروشی؛ دومین گزاره تکراری در بحث بازار کتاب ایران است. برخی اصلی‌ترین حمایت از حلقه نهایی زنجیره نشر را ترویج کتابخوانی می‌دانند و برخی تخصیص یارانه اما با هدف‌گذاری روی خریدار کتاب.
گرانی و مشکلات تامین کاغذ؛ بار مضاعف بر دوش کتابفروشی‌ها
بازار متلاطم چاپ و نشر، سال‌های است، درگیر مشکلات متعددی ازجمله گرانی فزاینده کاغذ و مقوا و در مواقعی کمبود ملزومات چاپ کتاب است. گرچه پیش‌تر تلاش‌هایی در حوزه کاغذ انجام شده اما همچنان مسئله کاغذ تحریر پابرجاست. واردات کاغذ نیز با مشکلات متعددی روبه‌رو است؛ چون با نابسامانی بازار ارز و درگیر بودن صنایع دیگر با این مسئله، چرخه واردات هم نتوانسته به کاهش قیمت تمام‌شده کاغذ کمک کند.
از گرانی کاغذ که بگذریم ملزومات چاپی نیز گران شده و همه این موارد دست به دست هم داده تا قیمت تمام‌شده کتاب نیز روز به روز افزایش پیدا کند؛ البته گاهی هم برچسب قیمت کتاب دوتا می‌شود و برچسب جدید روی قبلی قرار می‌گیرد؛ یا اینکه برچسبی وجود ندارد و کتاب به قیمت روز به فروش می‌رسد.
براساس آخرین آمار اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، به‌طور تقریبی ۶۱۹ کتابفروشی و ۸۵ ناشرکتابفروش در تهران، فعالیت دارند؛ البته بخشی از این واحدها مربوط به فروش کتاب‌های درسی و کمک‌درسی هستند و تعدادی از کتابفروشی‌ها هم که هنوز مجوزهای مربوط به کتابفروشی را دریافت نکردند و در این آمار محاسبه نشدند.
یکی دیگر از مسائلی که این روزها کتابفروشان با آن مواجه هستند، مسئله ناترازی انرژی و تبعات اجتماعی جنگ ۱۲ روزه است که موجب ریزش مشتری حضوری و کاهش خریدهای آنلاین شده است. البته نباید فراموش کرد، کتابفروشیهای محلی و کوچک، مشکلات عمده‌تری از کتابفروشیهای بزرگ و مدرن دارند؛ چراکه بسیاری از مشتری‌ها رغبت بیشتری برای خریدها مجازی پیدا کرده‌اند و بیشتر کتابفروشیهای محلی و کوچک به دلیل ریشه‌های سنتی در روش فروش، کمتر یا اصلاً به سراغ روش‌های مدرن مثل ایجاد صفحه در شبکه‌های مجازی نمی‌روند یا حداکثر به خرید یک رایانه برای ثبت دخل و خرج‌شان، برای فروشگاه کوچکشان اکتفا می‌کنند.
مشتری کتابفروشی‌ها همان قشر همیشه کتابخوان‌اند
مسئول یکی از کتابفروشیهای نسبتاً بزرگ و شناخته شده در خیابان کریم‌خان در این باره می‌گوید: با توجه به اوضاع و احوال اقتصادی حال و هوای پیشین بر کتابفروشی‌ها حاکم نیست و با توجه به قیمت کتاب، خرید کتاب در اولویت دهم قرار دارد. در حال حاضر همان قشری که سابق بر این، همیشه کتابخوان بودند و کتاب خریدن و خواندن آن مانند نان شب برایشان واجب بوده، مشتری ما هستند.
این کتابفروش درباره فعالیت در فصل زمستان گفت: فعالیت کتابفروشی‌ها لزوماً منوط به فعالیت نمایشگاه کتاب و غیره نیست اما در کل، شرایط مثل پیش نیست و فکر نمی‌کنم این مسئله به نمایشگاه کتاب مرتبط باشد چون این شرایط بابت قیمت کتاب به وجود آمده است.
مسئول یکی دیگر از کتابفروشی‌ها در خیابان انقلاب نیز می‌گوید: اوضاع و احوال خرید کتاب مثل گذشته نیست و مخاطبان به سراغ دستفروشان کتاب در خیابان می‌روند. در حال حاضر کتاب ۷۰۰ صفحه‌ای ۸۰۰ هزارتومان شده و مشخص است که مردم تمرکزشان روی تهیه مایحتاج اصلی است و نمی‌توانند سراغ خرید کتاب بروند.
مخاطبانی که اول ماه مراجعه می‌کنند
بسیاری از کتابفروشان معتقدند خرید کتاب کاهش پیدا کرده چون به فراخور شرایط اقتصادی قیمت کتاب گران شده؛ البته در مناسبت‌های مختلف فروش، کمی زیاد می‌شود اما افرادی که اهل مطالعه حداقل یک جلد کتاب در ماه هستند همچنان به کتابفروشی‌ها سر می‌زنند و کتاب می‌خرند اما این مسئله همه‌گیر نیست و مشتری‌های بیشتر مخاطبان کتاب‌های درسی و عمومی هستند که اوایل هر ماه پس از دریافت حقوق و درآمد خود را به کتابفروشی‌ها سر می‌زنند.
بیشتر بخوانید: در عصر بلاگر ها نقد مطبوعاتی دیگر تعیین‌کننده نیست
همچنین بسیاری از مخاطبان عمومی به دنبال خرید کتاب از متصدیان یک سوال همیشگی را می‌پرسند (اگر داستان خوبی داره بخرم) این گذاره نشان می‌دهد که مخاطب امروزی به دنبال یک خرید مطمئن است و نمی‌خواهد به قول معروف پولش را صرف خرید کتاب ناشران پخته‌خوار کند.
به اعتقاد بسیاری از کتابفروشان؛ کتاب یک مخاطب مشخص دارد و قیمت کتاب هم مانند تمامی اقلام بالا رفته و مخاطبان با دقت بالاتری کتاب خریداری می‌کنند. همیشه مخاطب کتاب یک مخاطب مشخص بوده است. در نهایت قیمت زیاد و شمارگان پایین کتاب‌ها کتابفروشی‌ها را اگرچه با مشکل مواجهه کرده اما همچنان کتاب‌های جدید چاپ می‌شوند. با توجه به بودجه محدود مخاطب خریدها هدفمندتر شده و هر مخاطبی براساس نیاز خود کتاب را انتخاب و خریداری می‌کند.
قانون معافیت مالیاتی کتابفروشان به کجا رسید؟
اواخر دولت دهم بود که قانون معافیت مالیاتی کتابفروشی‌ها از سوی ریاست جمهوری تصویب شد اما با گذشت سال‌ها هنوز هم این قانون به شکل درستی اجرا نمی‌شود و هنوز هستند کتابفروشی‌هایی که علی رغم دریافت مجوزهای لازم برای فروش کتاب معافیت مالیاتی ندارند؛ بنابراین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت چهاردهم در ابتدای مسیر کاری خود باید جهت تسهیل فرایند کاری کتابفروشان راهکاری داشته باشد تا کتابفروشانی که با انواع و اقسام مشکلات مواجهه هستند درگیر مشکلات مالیات نشوند.
گرچه می‌دانیم شرایط اقتصادی، گذران زندگی را با مشکلات مواجهه کرده، اما نبود کتابفروشی و نبود فرهنگ کتابخوانی در جامعه آسیب‌های درازمدت و عمیقی به جا می‌گذارد که برای پیشگیری از آن‌ها باید سراغ حل مشکلات کتابفروشی‌ها، اجرای درست معافیت مالیاتی، جلوگیری از قاچاق کتاب و معضل قیمت کاغذ رفت و فراموش نکردن کتابفروشیهای محلی رفت.
منبع: ایبنا
